روایت فروپاشی قاجار در آینه سه مستند تاریخی

به گزارش هنگام هنر به نقل ازهنرآنلاین، در سالروز انقراض قاجار، به بررسی سه مستند «خاطرات خانه متروک»، «نوزده نوزده» و «تکیه‌گاه» با نگاهی تاریخی و واقع‌گرایانه پرداختیم که بخشی از این مسیر سقوط را بازخوانی می‌کنند؛ از اشغال و قحطی بزرگ تا خیانت دربار و نقش روحانیت در صیانت از استقلال ایران.

مستندی از اشغال، قیام و فاجعه

مستند «خاطرات خانه متروک» روایتی از اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پایانی حکومت قاجار است و به بررسی زمینه‌های انقراض این سلسله می‌پردازد. این اثر به کارگردانی مهدی فارسی در ششمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار در بخش «تاریخ معاصر و فتنه ۸۸» مورد تقدیر قرار گرفت.

مستند با نگاهی دقیق به جنگ جهانی اول و سیاست بی‌طرفی ایران، اشغال شمال کشور به‌دست نیروهای روس و جنوب کشور به دست بریتانیا را به تصویر می‌کشد. در این میان، حضور شخصیت‌هایی چون رئیس علی دلواری و میرزا کوچک‌خان جنگلی یادآور غرور ملی و رشادت‌های فراموش‌نشدنی آنان است.

این اثر نشان می‌دهد که چگونه حاکمیت مرکزی قاجار از اداره کشور ناتوان شده بود. همچنین با مستندسازی تبعات فاجعه‌بار دسیسه‌های بیگانگان، به‌ویژه قحطی بزرگ مصنوعی که میلیون‌ها قربانی بر جای گذاشت، عمق بی‌کفایتی و تبانی حاکمان قاجار با قدرت‌های خارجی را آشکار می‌کند.

«خاطرات خانه متروک» در نهایت با پیوند دادن سه نقطه بحرانی اشغال، قیام‌ها و فاجعه انسانی نتیجه می‌گیرد که این رخدادها بستر اجتماعی و سیاسی لازم برای فروپاشی کامل حکومت قاجار را فراهم آوردند.

از اشغال تا انقراض؛ کابوس قرارداد استعماری ۱۹۱۹ و مرگ تدریجی قاجار

مستند «۱۹۱۹» شکاف عمیق بی‌کفایتی و فروپاشی درونی حکومت قاجار را در بحرانی‌ترین مقطع تاریخی ایران به تصویر می‌کشد. این اثر به کارگردانی مهدی صلواتچی در یازدهمین دوره از جشنواره مردمی فیلم عمار در بخش «حافظه ملی» مورد تقدیر قرار گرفت.

مستند با تشریح قرارداد استعماری ۱۹۱۹ میان دولت احمدشاه و انگلستان، پرده از اوج نفوذ و دخالت بیگانگان در امور ایران برمی‌دارد. «نوزده نوزده» به‌طور ویژه به حواشی پنهان و دسیسه‌های پشت پرده این قرارداد می‌پردازد و مذاکرات محرمانه تیم وثوق‌الدوله و فقدان مشروعیت سیاسی و ملی این معاهده را آشکار می‌سازد. اثر همچنین با بازنمایی رویدادهایی تکان‌دهنده، از جمله خودکشی یک افسر عالی‌رتبه نظامی در روز عید، عمق بحران سیاسی و اخلاقی حاکمیت قاجار در آستانه سقوط را نمایان می‌کند.

روحانیت و صیانت از استقلال ایران

مستند «تکیه‌گاه» به کارگردانی داوود جلیلی که در یازدهمین دوره از جشنواره مردمی فیلم عمار، در بخش «حافظه ملی» به نمایش درآمد، به‌گونه‌ای جامع، نقش بنیادین و حیاتی عالمان دینی در حفظ استقلال ملی و پیشبرد اقتصاد مقاومتی در تاریخ معاصر ایران را برجسته می‌سازد. «تکیه‌گاه» با تکیه بر اسناد تاریخی نشان می‌دهد که چگونه فتواهای مراجع دینی در جنبش‌هایی چون نهضت تنباکو و اعتراض به قرارداد رویتر، ستون فقرات مقاومت مردمی را تشکیل داده و به‌عنوان پشتوانه فکری و سیاسی ملت، مانع از تحقق کامل اهداف استعمارگران در بزنگاه‌های حساس تاریخ شده‌اند.

فرجام قاجار؛ درسی از تاریخ برای امروز

در نهایت، سلسله قاجار فارغ از جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی آن که در «خاطرات خانه متروک» به تصویر کشیده شد، به سبب ضعف سیاسی در برابر قدرت‌های خارجی و بحران‌های ساختاری خود به پایان راه رسید.

مستند«۱۹۱۹» به روشنی نشان می‌دهد که چگونه انفعال نخبگان و امضای قراردادهای استعماری چون معاهده ۱۹۱۹، ایران را تا مرز تجزیه پیش برد.

انتهای پیام